W piątek 08 października 2024 roku w Szkole Podstawowej nr 2 im. Aleksandry Piłsudskiej, wybitnej suwałczanki odbyła się uroczystość odsłonięcia popiersia patronki szkoły połączona ze ślubowaniem uczniów klas pierwszych.
Aleksandra Piłsudska (z domu Szczerbińska) była drugą żoną Józefa Piłsudskiego. Przyszła na świat 30 czerwca 1846 w Suwałkach przy ul. Gałaja (ówczesnej Krzywej), gdzie spędziła dzieciństwo oraz wczesną młodość.
Jej rodzicami byli Piotr Paweł Szczerbiński (ur. 30 czerwca 1846 w Suwałkach, zm. 25 marca 1896 tamże), urzędnik magistratu, syn Michała i Anny z Dormejków, oraz Julia Jadwiga (ur. 14 kwietnia 1852, zm. 25 stycznia 1894 w Suwałkach), córka Stanisława Zahorskiego i Karoliny z Truskolaskich. Po śmierci rodziców jej wychowaniem zajęły się babka Karolina Zahorska i ciotka Maria Zahorska. W 1901 ukończyła gimnazjum w Suwałkach, po czym w latach 1901–1904 uczęszczała na kursy handlowe J. Siemiradzkiej, a ponadto studiowała na Uniwersytecie Latającym. W 1903 rozpoczęła pracę urzędniczki w fabryce wyrobów skórzanych na warszawskiej Woli.
W 1904 wstąpiła do PPS. Brała udział w wielu akcjach bojowych, w tym w akcji pod Bezdanami i w napadzie na bank Państwowy w Kijowie. W 1907 została aresztowana przez policję rosyjską w Warszawie, jednak zwolniona z braku dowodów. Następnie udała się do Kijowa. Józefa Piłsudskiego poznała w maju 1906. Przeniosła się do Lwowa, gdzie pracowała w biurze fabrycznym. Nawiązała współpracę ze Związkiem Strzeleckim oraz współtworzyła Towarzystwo Opieki nad Więźniami Politycznymi. Z okresu działalności w PPS przylgnęło do niej na lata określenie „towarzyszka Ola”.
Po wybuchu I wojny światowej wstąpiła do Legionów Polskich i została przydzielona do oddziału wywiadowczo-kurierskiego I Brygady Legionów Polskich, była komendantką kurierek legionowych. Po rozwiązaniu oddziału działała w konspiracji na terenie okupacji pruskiej, przechowując broń i przewożąc literaturę. Działała w POW, za co została aresztowana przez Niemców w listopadzie 1915. Była internowana w obozie w Szczypiornie. Została zwolniona po akcie 5 listopada 1916. Wróciła do Warszawy, gdzie pracowała jako urzędniczka w biurze suszarni jarzyn. Od 1917 do 1918 pracowała w POW jako kurierka materiałów wybuchowych i jako wywiadowca.
7 lutego 1918 Aleksandra urodziła córkę Wandę (zm. 16 stycznia 2001), a 28 lutego 1920 drugą córkę Jadwigę (zm. 16 listopada 2014). Piłsudski nie mógł się z nią ożenić, bo jego żona Maria Piłsudska nie zgadzała się na rozwód. Po 15 latach bliskiej znajomości ślub z Józefem Piłsudskim odbył się 25 października 1921 w Belwederze. Stało się to dopiero po śmierci Marii 17 sierpnia 1921, kiedy Józef Piłsudski był Naczelnikiem Państwa.
Józef i Aleksandra Piłsudscy mieszkali w willi Milusin w podwarszawskim Sulejówku. Piłsudski spędził zimę 1930/1931 na Maderze w towarzystwie m.in. lekarki Eugenii Lewickiej, z którą łączyły go zażyłe stosunki. Aleksandra Piłsudska mocno przeżyła ten romans męża (jak twierdziła jej najbliższa przyjaciółka Janina Prystorowa „Ola jest struta, zmartwiona, na wpółprzytomna”). Po powrocie z Madery Aleksandra Piłsudska zażądała od męża zerwania wszelkich stosunków z Lewicką, co też się stało (Lewicka zaszczuta, upokorzona i załamana popełniła samobójstwo).
Piłsudska prowadziła szeroką działalność honorową i społeczną. Od 1926 zasiadała w Kapitule Orderu Virtuti Militari. Po 1926 zajmowała się pozyskiwaniem finansów dla stowarzyszenia „Nasz Dom”, które prowadziło zakład dla sierot. Została honorową członkinią i przewodniczącą założonego w 1925 Stowarzyszenia „Rodzina Wojskowa” (otrzymała legitymację nr 1). W tej organizacji organizowała w Warszawie przedszkola i szkoły powszechne dla rodzin wojskowych. Do 1939 była przewodniczącą zarządu Komitetu Opieki nad Najbiedniejszymi Mieszkańcami Warszawy „Osiedle”. W stowarzyszeniu „Osiedle” wspierała mieszkańców baraków dla bezdomnych w Warszawie, a w towarzystwie „Opieka” zakładała świetlice z bibliotekami dla młodzieży. Działała także w Unii Obrończyń Ojczyzny, organizacji utrzymującej łączność między kombatantami pierwszej wojny światowej. Współredagowała dwa tomy wspomnieniowe uczestniczek działań niepodległościowych. Do 1939 pełniła funkcję przewodniczącej głównej komisji rewizyjnej obywatelskiego Komitetu Akcji Pomocy Zimowej; w tym charakterze gościła w Łodzi w pierwszych dniach maja 1939 roku.
Po wybuchu II wojny światowej, agresji Niemiec i agresji ZSRR na Polskę 1939 Aleksandra wraz z córkami Wandą i Jadwigą ewakuowała się do Wilna, dalej do Kowna na Litwie, a następnie, po rozpoczęciu okupacji Wilna, do Rygi, po czym odleciała rejsowym samolotem szwedzko-sowieckiego towarzystwa lotniczego z Łotwy do Szwecji, a następnie samolotem specjalnym do Londynu. Na emigracji brała udział w akcjach charytatywnych, wstąpiła do Ligi Niepodległości Polski i zaangażowała się w działalność Instytutu Józefa Piłsudskiego, w którym kierowała sekcją badań historycznych, upowszechniającą wiedzę o działalności kobiet na rzecz niepodległości Polski.
Zmarła 31 marca 1963. Została pochowana na cmentarzu North Sheen. 28 października 1992 jej prochy zostały złożone w grobowcu rodzinnym na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kwatera 6-2-29) (Za Wikipedią).
Za swoją działalność została odznaczona Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari nr 6110, „za męstwo i hart ducha wykazane w pracy niepodległościowej”, Wielką Wstęgą Orderu Odrodzenia Polski (11 listopada 1937), Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (8 listopada 1930), Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski (10 listopada 1928), Krzyżem Niepodległości z Mieczami (6 listopada 1930), Krzyżem Walecznych, Złotym Krzyżem Zasługi (9 listopada 1932), Krzyżem Siedemdziesięciolecia Powstania Styczniowego (1933), Odznaką Honorową Polskiego Czerwonego Krzyża I stopnia (1935), Złotą Odznaką Honorową Ligi Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej I stopnia.
Wykonane z lipowego drewna popiersie stanęło w holu Szkoły Podstawowej nr 2. Autorem jest artysta Andrzej Taraszkiewicz. Uroczystość zaszczycili obecnością między innymi: Bogdan Dyjuk – członek Zarządu Województwa Podlaskiego, Roman Rynkowski – wiceprezydent Suwałk, Zdzisław Przełomiec- przewodniczący Rady Miasta Suwałki, Stanisław Łobacz – pomysłodawca popiersia, prezes Oddziału Polskiego Towarzystwa Numizmatycznego w Suwałkach, Andrzej Taraszkiewicz – autor popiersia.
Suwalska „dwójka” to najstarsza szkoła w mieście, działa od 105 lat. Co ciekawe, niemal od początku w tym samym miejscu, w gmachu przy ul. T. Kościuszki. To szkoła o długiej historii i starannie pielęgnowanej tradycji. Tradycji niepodległościowej, związanej z patronką Aleksandrą Piłsudską. To właśnie jej była poświęcona piątkowa uroczystość.
Listopad jest dla Szkoły Podstawowej nr 2 ważnym miesiącem. To miesiąc odzyskania przez Polskę niepodległości, o co tak bardzo walczyła Aleksandra Piłsudska, patronka szkoły. W listopadzie 1934 roku w gmachu, w którym się znajdujemy, dzieci rozpoczęły naukę. W tym też budynku zebraliśmy się dziś, 8 listopada, by wziąć udział w uroczystości odsłonięcia popiersia tej wybitnej Polki– powiedział Bogdan Dyjuk.
To ważne, abyśmy pamiętali o bohaterach tamtego okresu, którzy mimo aresztowań i represji byli w stanie ochronić narodową tożsamość i przekazać ją następnym pokoleniom. Aleksandra Piłsudska, patronka naszej szkoły była bohaterką swoich czasów … Autorem popiersia jest Andrzej Taraszkiewicz, także nasz absolwent…. Do imienia, sztandaru i muralu doszło nam jeszcze popiersie. Myślę, że jest to taki ostatni element spinający całość obchodów roku Aleksandry Piłsudskiej, który mieliśmy w zeszłym roku– podkreśliła dyrektor Brzozowska.
Mieliśmy różne pomysły, m.in. pomnik i rzeźbę, ale postanowiliśmy, że będzie to mniejsze popiersie, które może stanąć w szkole, żeby młodzież na co dzień mogła go oglądać i czerpać z tej trwałej po patronce pamiątki i z samej postawy i życiorysu Aleksandry Piłsudskiej to co najlepsze – dodał pomysłodawca ufundowania popiersia Stanisław Łobacz.
Szkoła Podstawowa nr 2 jest wyjątkowa z tego względu, że za patronkę ma suwalczankę i osobę nietuzinkową, a dodatkowo nadanie jej imienia placówce odbyło się za zgodą samej Aleksandry Piłsudskiej w latach 30. Dlatego też kultywujemy pamięć o niej – mówił wiceprezydent Suwałk Roman Rynkowski.
W 2023 roku na jednej ze ścian szkoły powstał mural, na którym widnieje Aleksandra w towarzystwie Józefa Piłsudskiego. W 2024 roku przypada 105. rocznica istnienia tej najstarszej w Suwałkach szkoły. Z tej okazji Miasto Suwałki, absolwenci szkoły, osoby prywatne wspólnie z Polskim Towarzystwem Numizmatycznym ufundowali popiersie patronki.
Z okazji jego odsłonięcia wydano okolicznościową kartę pocztową oraz znaczki.
